Trzustka jest to gruczoł znajdujący się w górnej części jamy brzusznej. Odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu naszego organizmu. Wewnętrzna jej część jest odpowiedzialna za produkcję hormonów (insuliny i glukagonu) niezbędnych do prawidłowej gospodarki cukru we krwi. Uszkodzenie tzw. komórek beta w trzustce prowadzi do cukrzycy. Inną rolę ma część zewnętrzna gruczołu, produkuje ona kwas trzustkowy, odpowiedzialny za trawienie tłuszczów, węglowodanów i kwasów nukleinowych.
Choroby trzustki to: ostry i przewlekły stan zapalny, rak trzustki, torbiel oraz kamica przewodów trzustkowych. We wszystkich tych przypadkach konieczne jest wprowadzenie diety.
Dieta trzustkowa – podstawowe zasady
Przy wszystkich chorobach trzustki naczelną zasadą jest zakaz spożywania napojów alkoholowych w jakiejkolwiek formie. Tym bardziej, że przewlekły stan zapalny trzustki nazywany jest nawet chorobą alkoholików. Drugim produktem, który jest zakazany jest tłuszcz, zatem nie wolno jeść tłustych sosów, kremów, lodów, a także tłustego mięsa wieprzowego, ryb takich jak śledzie, makrele, łosoś, zabronione są też wszystkie konserwy rybne w oleju, mocno wędzone kiełbasy, salceson, kaszanka, golonka, boczek. Tłuste produkty mleczne także należy odstawić, nie wolno używać pełnotłustego mleka, serów żółtych, śmietany. Owoce i warzywa także należy spożywać z ostrożnością, należy wykluczyć te powodujące wzdęcie jak: kapusta, nasiona roślin strączkowych (fasola, groch), wykluczone z diety są orzechy, wszystkie owoce należy obierać ze skórki. Szkodliwy jest także nadmiar błonnika co wyklucza z diety wszystkie gruboziarniste produkty zbożowe. Niewskazane są także ostre przyprawy, mogące drażnić układ pokarmowy. Palenie papierosów również pogarsza stan chorego.
Układ trawienny
Ważne, żeby nie przeciążać układu trawiennego, jeść powoli w małych ilościach, dokładnie rozdrabniając pokarm. Zaleca się od 5 do 7 posiłków dziennie. Potrawy powinny być świeżo przyrządzone, ale równocześnie – lekko przestudzone. Można jeść potrawy gotowane normalnie oraz na parze, duszone bez uprzedniego przysmażania oraz pieczone w folii bez tłuszczu. Nie wolno natomiast jeść potraw smażonych oraz pieczonych i duszonych w ciężkich tłustych sosach itp.
Ostre zapalenie trzustki
Dieta trzustkowa przy ostrym zapaleniu ma bardzo duże znaczenie terapeutyczne. Musi być ustalana indywidualnie, w zależności od stanu chorego oraz jego tolerancji na poszczególne produkty. Przeważnie, po pierwszym okresie, w którym chory jest karmiony przez kroplówkę. Wprowadza się dość rygorystyczną dietę, np. gorzka herbata czy kleiki ryżowe. Następnie, przez okres około miesiąca chory może spożywać chude przetwory mleczne, jogurty, mleko kwaśne, chudy ser. Z produktów zbożowych wolno jeść tylko te, które zawierające niewielką ilość błonnika, takie jak: białe pieczywo oraz makarony z niewielką ilością jajek, ryż, drobne kasze, płatki owsiane, kukurydziane lub pszenne. Nie wolno natomiast jeść wszystkich kasz gruboziarnistych, oraz pełnoziarnistego pieczywa. Dozwolone jest tylko chude mięso: drobiowe, cielęce, wołowe. Warzywa i owoce można jeść tylko w formie przecierów lub rozcieńczonych soków. Jeśli podczas jedzenia surowych warzyw i owoców nastąpiły jakieś zaburzenia należy je zacząć przyjmować w formie gotowanej lub pieczonej. Należy też zwrócić uwagę na błonnik i unikać takich warzyw jak np. kapusta, seler. Wykluczone z diety ze względu na dużą zawartość tłuszczu są produkty cukiernicze takie jak np. pączki, kremy, torty, lody itp.
Powrót do zdrowia
Po miesiącu można zacząć rozszerzać dietę. Jest to proces bardzo indywidualny i należy to robić bardzo ostrożnie. Dozwolone jest – na tym etapie – zwiększenie spożywania tłuszczów, szczególnie roślinnych. Można także zacząć używać masła w ograniczonym stopniu. Powoli, jeśli nie nastąpiły powikłania, należy rozszerzać zakres spożywanych produktów. W związku z tym, że chorzy różnie reagują na poszczególne produkty, proces ten jest bardzo indywidualny i musi być ustalany z każdym oddzielnie. Należy się tu opierać o zasady diety łatwostrawnej i zasadach racjonalnego żywienia. Po jakimś czasie można wrócić do normalnego żywienia.