Sód to jeden z najważniejszych pierwiastków w naszym organizmie, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania wszystkich kluczowych organów. Dlaczego więc w niektórych przypadkach zalecana jest dieta niskosodowa, czyli ograniczenie jego spożywania? Ma to związek z tym, iż zarówno jego niedobór, jak i nadmiar, mogą zaburzać prawidłową pracę niektórych narządów, w tym przede wszystkim serca.
Kiedy powinna zostać wprowadzona dieta niskosodowa?
Głównym źródłem sodu w naszej diecie jest sól kuchenna. Zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia oraz Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jej dzienne spożycie nie powinno wynosić więcej niż 6 g, czyli mniej więcej tyle ile mieści się w jednej płaskiej łyżeczce do herbaty. Większość z nas codziennie przekracza jednak tą normę, według najnowszych statystyk nawet trzykrotnie! Może to mieć bardzo negatywne skutki dla naszego zdrowia. Sód w warunkach fizjologicznych odpowiada między innymi za wchłanianie substancji odżywczych i regulowanie zawartości wody w organizmie. Ponadto wpływa również na homeostazę, czyli równowagę kwasowo-zasadową, a także na pracę układu mięśniowego oraz nerwowego. Jednak nadmierna jego ilość może zaburzać te procesy i skutkować m.in. nadciśnieniem tętniczym, osteoporozą, kamicą nerkową, a w skrajnych przypadkach nawet zawałem serca czy udarem mózgu. Z tego powodu to właśnie u osób, u których występują problemy z nadciśnieniem, nerkami, obrzęki czy zaburzenia pracy serca zalecana jest dieta niskosodowa.
Wartością graniczną, wymagającą wprowadzenia ograniczenia spożywanej ilości soli jest poziom sodu we krwi przekraczający 148 mmol/l. Dzięki odpowiednio dopasowanej diecie możliwe jest obniżenie jego stężenia do wartości prawidłowych, a tym samym przywrócenie homeostazy i zmniejszenie ryzyka wystąpienia wyżej opisanych dolegliwości. Przestrzeganie zaleceń i ograniczenie spożywania sodu w wielu przypadkach pozwala w ciągu kilku tygodni poprawić wyniki pacjentów i obniżyć ciśnienie krwi. Co więcej, w przypadku osób u których został stwierdzony stan przednadciśnieniowy, takie rozwiązanie pozwala skutecznie opóźnić konieczność wprowadzenia leczenia farmakologicznego. W zależności od stopnia nasilenia dolegliwości, lekarz może zalecić albo całkowite wykluczenie sodu z diety, albo jedynie ograniczenie spożywania jego ilości. Dlatego też dieta niskosodowa może występować w kilku wariantach:
- diety małosodowej – ograniczenie spożycia do maksymalnie 1200 mg sodu dziennie (czyli 3 g soli kuchennej),
- diety ubogosodowej – poniżej 400 mg sodu dziennie (czyli 1 g soli kuchennej),
- diety ściśle ubogosodowej – poniżej 50 mg sodu dziennie.
Jednak wbrew powszechnej opinii, nie wszyscy pacjenci z nadciśnieniem mogą stosować dietę niskosodową. Należy pamiętać o tym, że sól kuchenna zawiera również niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu chlorki, których niedobór może powodować skurcze, osłabienie siły mięśniowej, odwodnienie oraz zaburzenia trawienia. Dlatego też dieta niskosodowa zawsze powinna być stosowana pod ścisłym nadzorem lekarza i tylko wtedy, kiedy hipernatremia ma charakter przewlekły. Pacjenci stosujący taką dietę powinni między innymi regularnie wykonywać kontrolne badania biochemiczne, sprawdzające stężenie sodu i chlorków we krwi, tak by przypadkiem nie doprowadzić do niedoboru chlorków i hiponatremii.
Dieta niskosodowa – produkty zakazane
Bez względu na zalecony wariant, dieta niskosodowa wymaga zwracania sporej uwagi na spożywane pokarmy, czytania etykiet i unikania niektórych z nich. Podstawowym produktem, który należy wyeliminować jest oczywiście sól kuchenna. Zakazane są również produkty wysokoprzetworzone, takie jak:
- napoje gazowane,
- słodkie i słone przekąski,
- dania typu fast food oraz instant,
- konserwy,
- gotowe mieszanki przypraw,
- wędliny,
- ryby peklowane, wędzone,
- kiszona kapusta, ogórki.
Niestety, wiele powszechnie spożywanych i uważanych za zdrowe produktów spożywczych również zawiera spore dawki sodu. Mowa tu między innymi o serach, białym pieczywie, marchwi, burakach, mleku, jajach, wodzie wysokozmineralizowanej, a także wypiekach z dodatkiem proszku do pieczenia.
Produkty bezpieczne na diecie niskosodowej
Choć dla wielu osób konieczność wyeliminowania soli z jadłospisu brzmi jak wyrok, wbrew pozorom nie musi ona oznaczać spożywania jałowych potraw pozbawionych smaku. Sól z powodzeniem można zastąpić ziołami i innymi przyprawami, które doskonale podkreślają naturalny smak potraw. Wśród produktów, które bez obaw mogą spożywać osoby na diecie niskosodowej są:
- chude mięso i domowe wędliny,
- nabiał (maślanki, kefiry, jogurty),
- produkty pełnoziarniste np. kasze, brązowy ryż, płatki owsiane,
- świeże owoce i warzywa bogate w potas i magnez (np. banany, jabłka, pietruszka, brzoskwinie, pomidory),
- tłuste ryby morskie (makrela, tuńczyk, łosoś),
- orzechy (niesolone!),
- oleje roślinne.
Często pacjenci mają problem, by samodzielnie skomponować odpowiedni jadłospis, uwzględniający wszystkie reguły diety niskosodowej. W tej sytuacji warto skorzystać z pomocy dietetyka, który przygotuje profesjonalny jadłospis, uwzględniający jednocześnie nasze osobiste preferencje.
Źródła:
- https://journals.viamedica.pl/arterial_hypertension/article/viewFile/12848/10628
- https://podyplomie.pl/kardiologia/15656,dieta-ubogosolna-korzysci-i-zagrozenia
- https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/dietaiwysilek/73394,dieta-wnadcisnieniu-tetniczym
- https://wylecz.to/diety/dieta-niskosodowa-dla-kogo-jakie-sa-zasady-diety-ubogosodowej/
- https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/009/154/original/12-25.pdf?1469794324